CO ZROBIĆ ZE SWOJĄ SPÓŁKĄ KOMANDYTOWĄ CZ. II

W związku z opodatkowaniem CIT spółek komandytowych duża część przedsiębiorców przeprowadziła reorganizację swoich działalności dokonując np. przekształceń swoich spółek komandytowych. Część z nich postanowiła nie dokonywać jakichkolwiek czynności, pozostawiając sobie czas na podjęcie dalszych decyzji co do ewentualnych zmian (weryfikując w międzyczasie bezpieczeństwo reorganizacji dokonywanych przez innych przedsiębiorców czy też poszukując najlepszych możliwych dla siebie rozwiązań). Postanowiliśmy podsumować i przeanalizować korzyści i wady wynikające z realizowanych przez przedsiębiorców reorganizacji. Doświadczenia płynące z realizacji takich reorganizacji mogą być wskazówką dla spółek, które nie dokonały w swoich organizacjach jakichkolwiek zmian związanych z opodatkowaniem podatkiem CIT spółek komandytowych.

1. Przekształcenie spółki komandytowej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością wraz z docelowym uproszczeniem struktury po przekształceniu

Jednym z często wybieranych rozwiązań było realizowanie przez przedsiębiorców przekształceń swoich spółek komandytowych w spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Tacy przedsiębiorcy po realizacji takiego przekształcenia często dokonywali (lub są w trakcie realizacji) czynności mających na celu uproszczenia struktury – poprzez likwidację spółki będącej dotychczasowo komplementariuszem spółki komandytowej czy też poprzez połączenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (powstałej po przekształceniu spółki komandytowej) z dotychczasowym komplementariuszem (połączenie poprzez przejęcie komplementariusza). Na skutek połączenia spółka z o.o.o pełniąca dotychczas rolę komplementariusza w spółce komandytowej w dniu połączenia podlegała wykreśleniu z rejestru przedsiębiorców.

Opisane działania w uproszczeniu obrazuje poniższy diagram:

a) przed reorganizacją

b) po reorganizacji

Zasadniczymi zaletami tego rozwiązania były/są:

a) ewentualna możliwość rozliczania się przez powstałe po przekształceniu sp. z o.o. w formule estońskiego CIT-u (tj. uzyskania możliwości odroczenia płatności podatku CIT maksymalnie o 4 lata) (w tym kontekście należy wspomnieć o ostatnich sygnałach dobiegających z Ministerstwa Finansów wskazujących na możliwość objęcia spółek komandytowych możliwością rozliczania się również w tej formule),

b) uproszczenie swojej struktury prawnej (poprzez następcze wchłonięcie oraz/lub likwidację spółek z ograniczoną odpowiedzialnością pełniących dotychczas wyłącznie funkcje komplementariuszy w spółkach komandytowych przed przekształceniem),

c) skorzystanie z zalet prowadzenia działalności w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (większa rozpoznawalność tej formy działalności przez podmioty finansujące (banki, fundusze) czy też inwestorów zainteresowanych nabyciem udziałów w takiej spółce),

d) ograniczenie odpowiedzialności wszystkich wspólników za zobowiązania spółki do wysokości udziałów wspólników w kapitale zakładowym spółki,

e) możliwość emisji przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością obligacji korporacyjnych (stanowiących potencjalnie alternatywę dla finansowania działalności w formie kredytu bankowego, która to alternatywa w związku z niską wysokością stóp procentowych staje się coraz bardziej popularna jako produkt inwestycyjny dla inwestorów indywidualnych czy też funduszy),

f) większa elastyczność w zakresie możliwych rozwiązań związanych z kontynuacją działalności spółki ograniczoną odpowiedzialnością w przypadku śmierci wspólnika czy też w zakresie wstąpienia do spółki współmałżonka wspólnika,

g) kontynuacja przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością praw i obowiązków spółki komandytowej w związku z przekształceniem (brak konieczności np. dokonywania aneksów czy cesji z umów z kontrahentami czy pracownikami spółki komandytowej),

h) przewidywalne skutki podatkowe przekształcenia spółki komandytowej w sp. z o.o. (szczególności w zakresie podatku VAT, PCC oraz CIT).

Jakie są/były natomiast potencjalne wyzwania związane ze skorzystaniem z tego rozwiązania?

a) w przypadku braku skorzystania (lub braku spełniania warunków) przez przedsiębiorców po przekształceniu z rozliczenia w formule estońskiego CIT-u – brak istotnych różnic w zakresie opodatkowania zysków generowanych przez spółkę komandytową oraz spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (po 1 stycznia 2021 r. lub po 30 kwietnia 2021 r. w zależności od złożonego oświadczenia) tj. podwójnego opodatkowanie wypłacanych zysków w takich spółkach,

b) większe ograniczenia/mniejsza elastyczność związana z wypłatą zaliczki na poczet zysku oraz zysku w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością aniżeli w spółce komandytowej,

c) potencjalne ograniczenia związane z konstytutywnością wpisów zmiany umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w stosunku do deklaratywności (istotnej większości) takich wpisów w przypadku umowy spółki komandytowej,

d) potencjalna odpowiedzialność zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za zobowiązania spółki jeśli egzekucja wobec spółki okaże się nieskuteczna (czy to na podstawie ksh czy na podstawie przepisów szczególnych) – w przypadku spółki komandytowej potencjalna odpowiedzialność członków zarządu komplementariusza była ograniczona wyłącznie do udziału w zysku komplementariusza w spółce komandytowej (i nawet wówczas potencjalna odpowiedzialność takich członków zarządu za zobowiązania spółki komandytowej nie była jednoznaczna i łatwa do zrealizowania).

2. W strukturach holdingowych – przekształcenie spółek komandytowych będącymi spółkami operacyjnymi grupy w spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (wraz z docelowym uproszczeniem struktury po przekształceniu), a następnie utworzenie z nowopowstałych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością podatkowej grupy kapitałowej

Przedsiębiorcy, którzy realizowali swoje działalności w ramach struktur holdingowych (w których spółki komandytowe pełniły funkcje spółek operacyjnych realizujących np. inwestycje celowe, natomiast komandytariuszami w takich spółkach operacyjnych posiadającymi znaczny udział w ich zyskach były spółki kapitałowe), aby zachować korzyści wynikające z konsolidowania przychodów i kosztów na poziomie spółki dominującej dokonywały czynności opisanych w pkt 1 powyżej tj. dokonywały: (a) przekształceń form prawnych spółek operacyjnych ze spółek komandytowych w spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz następnie (b) powstałe po przekształceniu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki będące dotychczas komplementariusza zostawały likwidowane lub wchłonięte przez spółki operacyjne powstałe po przekształceniu, aby po takiej operacji – finalnie – utworzyć w ramach stworzonych nowych struktur kapitałowych podatkową grupę kapitałową na podstawie art. 1a ustawy o CIT.

Poprzez taką operację przedsiębiorcy zachowywali korzyści wynikające z pozostawania w strukturach holdingowych, które posiadali przed nowelizacją ustawy o CIT gdy ich spółkami operacyjnymi były spółki komandytowe. Ustawa o CIT dopuszcza bowiem aby podmioty tworzące podatkową grupę kapitałową w rozumieniu ustawy o CIT (co wiąże się z koniecznością spełnienia określonych wymogów) mogły konsolidować na poziomie swojej spółki matki (a więc spółki posiadającej większość udziałów w kapitale zakładowym spółek zależnych) przychody i koszty realizowane przez spółki córki z grupy. Tym samym np. zyski realizowane przez SPÓŁKĘ A (sp. z o.o.) mogły być rozliczane przez spółkę dominującą wspólnie ze stratą osiąganą przez SPÓŁKĘ B (sp. z o.o.) i w konsekwencji grupa kapitałowa obniżała swoje obciążenie podatkowe z tytułu podatku CIT w danym okresie (podatek dochodowy oraz zaliczki na ten podatek są obliczane, pobierane i wpłacane przez spółkę dominującą). Takie operacje – bez konieczności tworzenia podatkowej grupy kapitałowej – były natomiast możliwe przed dokonaniem nowelizacji ustawy o CIT i opodatkowaniem podatkiem CIT spółek komandytowych i w ten sposób stanowiły korzyść dla danych grup kapitałowych.

Przeprowadzenie powyższej operacji (przekształcenie spółek operacyjnych, połączenie z komplementariuszami oraz utworzenie PGK) umożliwiło zatem strukturom holdingowych utrzymanie zasadniczo tych samych korzyści z których korzystali przed nowelizacją ustawy o CIT (konsolidowanie przychodów i kosztów osiąganych przez spółki operacyjne będące spółkami komandytowymi versus konsolidowanie przychodów i kosztów osiąganych przez spółki operacyjne będące spółkami z ograniczoną odpowiedzialnością w ramach podatkowej grupy kapitałowej).

Opisane działania w uproszczeniu obrazuje poniższy diagram:

a) przed reorganizacją

b) po reorganizacji

Jednocześnie tacy przedsiębiorcy dokonywali w międzyczasie uproszczenia swoich struktur poprzez wchłonięcia (połączenie przez przejęcie w trybie ksh) swoich dotychczasowych komplementariuszy przez spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (powstałe po przekształceniu ze spółek komandytowych) lub ich likwidację.

Zasadniczymi zaletami tego rozwiązania były/są:

a) możliwość utworzenia podatkowej grupy kapitałowej i możliwość konsolidowania przychodów i kosztów na poziomie spółki matki,

b) uproszczenie struktury holdingu (wchłonięcie oraz/lub likwidacja spółek z ograniczoną odpowiedzialnością pełniących dotychczas wyłącznie funkcje komplementariuszy w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością przed przekształceniem),

c) skorzystanie z zalet prowadzenia działalności w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (większa rozpoznawalność tej formy działalności przez podmioty finansujące (banki, fundusze) czy też inwestorów zainteresowanych nabyciem udziałów w takiej spółce),

d) możliwość emisji przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością obligacji korporacyjnych (stanowiących potencjalnie alternatywę dla finansowania działalności w formie kredytu bankowego, która to alternatywa w związku z niską wysokością stóp procentowych staje się coraz bardziej popularna jako produkt inwestycyjny dla inwestorów indywidualnych czy też funduszy),

e) kontynuacja przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością praw i obowiązków spółki komandytowej w związku z przekształceniem (brak konieczności np. dokonywania aneksów czy cesji z umów z kontrahentami czy pracownikami spółki komandytowej),

f) przewidywalne skutki podatkowe przekształcenia spółki komandytowej w sp. z o.o. (szczególności w zakresie podatku VAT, PCC oraz CIT).

Jakie są/były natomiast potencjalne wyzwania związane ze skorzystaniem z tego rozwiązania?

a) brak możliwości korzystania z formuły estońskiego CIT-u przez spółki w strukturach holdingowych,

b) większe ograniczenia/mniejsza elastyczność związana z wypłatą zaliczki na poczet zysku oraz zysku w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością aniżeli w spółce komandytowej,

c) potencjalne ograniczenia związane z konstytutywnością wpisów zmiany umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w stosunku do deklaratywności (istotnej większości) takich wpisów w przypadku umowy spółki komandytowej,

d) potencjalna odpowiedzialność zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za zobowiązania spółki jeśli egzekucja wobec spółki okaże się nieskuteczna (czy to na podstawie ksh czy na podstawie przepisów szczególnych) – w przypadku spółki komandytowej potencjalna odpowiedzialność członków zarządu komplementariusza była ograniczona wyłącznie do udziału w zysku komplementariusza w spółce komandytowej (i nawet wówczas potencjalna odpowiedzialność takich członków zarządu za zobowiązania spółki komandytowej nie była jednoznaczna i łatwa do zrealizowania).

3. Przekształcenie spółki komandytowej w spółkę jawną

Przedsiębiorcy aby utrzymać możliwość jednokrotnego opodatkowania swoich dochodów na analogicznych zasadach jak w spółce komandytowej często wybierali również przekształcenie swoich spółek komandytowych w spółki jawne.

Zasadniczymi zaletami tego rozwiązania są/były:

a) utrzymanie jednokrotnej 19% stawki podatku PIT lub CIT w ramach prowadzonej działalności (brak posiadania przez spółkę jawną statusu podatnika CIT),

b) zachowanie możliwości elastycznej wypłaty zysków realizowanych przez spółkę jawną do jej wspólników w przypadku uwzględnienia odpowiednich postanowień w umowie spółki jawnej (brak np. rygorów wynikających związanej z wysokością wypłacanej zaliczki na poczet dywidendy czy też dywidendy tak jak w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością),

c) kontynuacja przez spółkę jawną praw i obowiązków spółki komandytowej w związku z przekształceniem (brak konieczności np. dokonywania aneksów czy cesji z umów z kontrahentami czy pracownikami spółki komandytowej).

Ewentualne wady/wyzwania związane z tym rozwiązaniem:

a) subsydiarna odpowiedzialność wspólników spółki jawnej za zobowiązania spółki bez możliwości ograniczenia tej odpowiedzialności na zasadach analogicznych jak w spółce komandytowej (tj. ograniczenia odpowiedzialności komandytariusza do wysokości sumy komandytowej)

b) potencjalne niejasności podatkowe związane z przekształceniem w spółkę jawną (w szczególności w zakresie braku jednolitej wykładni orzeczniczej w zakresie skutków przekształcenia w kontekście podatku CIT oraz PCC),

c) brak możliwości emisji obligacji przez spółkę jawną.

Wyzwaniem przed którymi stanęli przedsiębiorcy wybierający to rozwiązanie był również wynikający z nowelizacji ustawy o CIT obowiązek złożenia przed rozpoczęciem roku obrotowego informacji o podatnikach podatku dochodowego osiągających dochody ze spółki (CIT-15J) dla spółek jawnych których wspólnikami nie były wyłącznie osoby fizyczne. Taka informacja według brzmienia nowelizacji miała zostać przekazana do dnia 31 stycznia 2021 r. (w praktyce był to termin 1 luty 2021 r.). Rodziło to zasadniczo wyzwanie dla spółek komandytowych, które przewidywały, że przekształcenie ich działalności w spółkę jawną nastąpi po tym dniu tj. po 31 stycznia 2021 r.

Istniejące wątpliwości w tym zakresie rozwiała interpretacja Ministerstwa Finansowa stanowiąca odpowiedź na interpelację poselską nr 18645, która wskazywała, że w przypadku przekształcenia spółki komandytowej w spółkę jawną po 31 stycznia 2021 r. informację CIT-15J należy złożyć:

a) w ciągu 14 dni od dnia rejestracji przekształcenia spółki – w przypadku, gdy w trakcie przekształcenia doszło do zmiany wspólników lub proporcji udziału w zyskach spółki powstałej z przekształcenia;, lub

b) przed dniem rejestracji przekształcenia spółki – w przypadku, gdy w trakcie przekształcenia nie doszło do zmiany wspólników lub proporcji udziału w zyskach; w takiej sytuacji informacja powinna być złożona przez spółkę komandytową.

4. Przyjęcie przez komandytariuszy roli komplementariusza w istniejącej spółce komandytowej oraz zmiana udziału komplementariusza w zysku spółki komandytowej

Przyjęcie przez dotychczasowych komandytariuszy spółki komandytowej (osoby fizyczne) roli komplementariuszy skutkowało zachowaniem części dotychczasowych korzyści podatkowych wynikających z prowadzenia działalności w formie spółki komandytowej (sprzed nowelizacji ustawy o CIT). Komplementariusz pozostał zobowiązany do płatności zryczałtowanego podatku dochodowego w wysokości 19%, niemniej jednak w związku z nowelizacją ustawy o CIT podatek PIT/CIT płacony przez komplementariusza mógł zostać pomniejszony o część podatku CIT zapłaconego przez spółkę komandytową (w wysokości proporcjonalnej do udziału komplementariusza w zysku spółki komandytowej).

W związku z powyższym część przedsiębiorców zdecydowała się przeprowadzenie zmian w strukturze wspólników swojej spółki komandytowej w sposób opisany poniżej w diagramach:

a) przed reorganizacją

b) po reorganizacji

Zasadniczymi zaletami tego rozwiązania były/są:

a) możliwość częściowego zachowania korzyści podatkowych wynikających z prowadzenia działalności w formie spółki komandytowej (możliwość odliczenia części podatku PIT/CIT przez komplementariusza spółki),

b) kontynuacja działalności spółki w formie spółki komandytowej (brak konieczności zmiany formy prawnej i związanej z tymi ewentualnymi zawiadomieniami kontrahentów wystawiających faktury na rzecz spółki komandytowej czy też zmian o charakterze technicznym jak np. zmiany na stronie internetowej, zmiany w dokumentacji prawnej przygotowywanej przez spółkę czy prozaiczne zmiany pieczątek spółki),

c) brak konieczności analizowania ewentualnych skutków podatkowych związanych z reorganizacją struktury (jak w przypadku przekształcenia/połączenia)

Jakie są/były natomiast potencjalne wyzwania związane ze skorzystaniem z tego rozwiązania?

a) subsydiarna odpowiedzialność komplementariusza spółki za zobowiązania spółki komandytowej bez ograniczeń,

b) potencjalne ryzyka podatkowe związane z dokonaniem takiej reorganizacji (potencjalna możliwość uznania takiej operacji za operację posiadającą wyłącznie cele w postaci korzyści podatkowej).

5. Przejęcie spółki komandytowej przez jej komplementariusza

Kolejnym z rozwiązaniem praktykowanym przez przedsiębiorców było dokonania połączenia przez przejęcia w trybie kodeksu spółek handlowych w ramach którego spółka komandytowa została przejmowana przez swojego dotychczasowego komplementariusza. Na skutek takiego połączenia: a) spółka komandytowa ulegała rozwiązania z dniem połączenia (tj. z dniem wpisania połączenia do rejestru przedsiębiorców) oraz b) wspólnikom spółki komandytowej były wydawane udziały w podwyższonym kapitale zakładowym spółki z ograniczoną odpowiedzialnością będącej dotychczas komplementariuszem spółki komandytowej.

Innymi słowy – spółki komandytowe decydują się na kontynuowanie działalności w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w drodze jednej czynności (korporacyjnej) dokonywali jednocześnie likwidacji swoich spółek komandytowych przenosząc cały jej majątek na rzecz spółki będącej komplementariuszem w tej spółce komandytowej. Taka czynność korporacyjna związana była z sukcesją uniwersalną – wszelkie prawa i obowiązki spółki komandytowej na skutek połączenia były przenoszone z mocy prawa na spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. W praktyce na dokonanie takiego połączenia nie były wymagane dokonywanie dodatkowych czynności cywilnoprawnych w stosunku do kontrahentów spółki komandytowej czy też jej pracowników (z mocy prawa stroną takich umów stała się spółka przejmująca tj. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością). Wyzwaniem dla tego rozwiązania mogłyby być ewentualne uzgodnienia z kredytodawcami (bankami) czy też podmiotami finansującymi spółkę komandytową (np. dotacja PFR), niemniej jednak właściwe zawiadomienia lub wnioski co do zasady okazywały się w takich sytuacjach wystarczające.

Odrębną kwestią pozostawała do tej pory kwestia skutków podatkowych połączenia. Przepisy ustawy o CIT nie rozstrzygają bowiem jednoznacznie czy połączenie dokonywane poprzez przejęcie spółki osobowej przez spółkę kapitałową powoduje powstanie po stronie spółki przejmującej przychodu, stąd istotne było wystąpienie przed dokonaniem takiej operacji o interpretację podatkową. W ostatnio wydanej interpretacji dyrektor KIS potwierdził natomiast, że takie połączenie nie wiąże się z wystąpieniem przychodu po stronie spółki przejmującej (nr 0111 – KDIB1 – 1.4010.39.2021.1.MMU).

6. Brak dokonywania jakichkolwiek zmian w swoich strukturach prawnych

Niektórzy z przedsiębiorców prowadzących działalność w formie spółki komandytowej nie dokonywali żadnych zmian w swoich strukturach (powodem było najczęściej oczekiwanie na ewentualne decyzje organów podatkowych co do oceny prawidłowości zmian dokonywanych przez innych przedsiębiorców).

Zasadniczymi zaletami tego rozwiązania były/są:

a) kontynuacja działalności spółki w formie spółki komandytowej (brak konieczności zmiany formy prawnej i związanej z tymi ewentualnymi zawiadomieniami kontrahentów wystawiających faktury na rzecz spółki komandytowej czy też zmian o charakterze technicznym jak np. zmiany na stronie internetowej, zmiany w dokumentacji prawnej przygotowywanej przez spółkę czy prozaiczne zmiany pieczątek spółki),

b) brak konieczności analizowania ewentualnych skutków podatkowych związanych z reorganizacją struktury (jak w przypadku przekształcenia/połączenia).

Jakie są/były natomiast potencjalne wyzwania związane ze skorzystaniem z tego rozwiązania?

a) podwójne opodatkowanie zysków generowanych przez spółki komandytowe.

Podsumowanie

Bez względu na rodzaj realizowanych działań należy wskazać, że nowelizacja ustawy o CIT niejako zmusiła przedsiębiorców do (w niektórych przypadkach kolejnego w krótkim okresie czasu) zweryfikowania struktur prawnych swoich działalności. Taka operacja stanowi istotną zmianę dla każdej z organizacji i z pewnością nie powinna zostać dokonywana w presji czasowej do której zmusił przedsiębiorców ustawodawca. Na uwagę i pochwałę zasługuje – nieraz doskonała – organizacja polskich przedsiębiorców, którzy w krótkim czasie potrafili dostosować swoje struktury do zmiany formy prawnej oraz coraz wyższa świadomość prawna osób zarządzających grupami kapitałowymi, którzy potrafili w jednym czasie podejmować decyzje co do istotnych kwestii prawnych w swoich organizacjach, realizując również  sukcesem realizując w międzyczasie działalność gospodarczą

Sprawdźcie również na naszej stronie usługi oferowane przez Legalspot – w tym możliwość uzyskania darmowej analizy skutków przekształcenia (w tym w zakresie potencjalnego obowiązku powiadomienia PFR czy skutków przekształcenia dla umów z kontrahentami czy tez umów o pracę) oraz wygenerowania dokumentów niezbędnych do przekształcenia Twojej spółki komandytowej – https://legalspot.pl/przeksztalcenie-twojej-spolki-komandytowej-2/.

Długotrwałość procedury przekształceniowej a zawiadomienie o przekształceniu

Etap zawiadomienia wspólników o zamiarze powzięcia uchwały o przekształceniu spółki jest punktem niemal każdego procesu restrukturyzacyjnego. Nie rozstrzygając o wadze przedmiotowego etapu w kontekście całego procesu przekształcenia spółki, zawiadomienia wspólników bez wątpienia wydłużają przeprowadzenie restrukturyzacji. Czy faza zawiadomienia wspólników o zamiarze powzięcia uchwały o przekształceniu spółki jest faktycznie konieczna we wszystkich strukturach wspólniczych?

Ratio legis zawiadomienia

Zgodnie z art. 560 § 1 kodeksu spółek handlowych (ksh) spółka zawiadamia wspólników o zamiarze podjęcia uchwały o przekształceniu spółki dwukrotnie, w sposób przewidziany dla zawiadamiania wspólników spółki przekształcanej. Pierwsze zawiadomienie powinno być dokonane nie później niż na miesiąc przed planowanym dniem podjęcia tej uchwały, a drugie w odstępie nie krótszym niż dwa tygodnie od daty pierwszego zawiadomienia. Zawiadomienie wspólników jest przypisane fazie menadżerskiej procesu przekształcenia, jakkolwiek skierowane są one do wspólników spółek, dlatego pośrednio odnoszą się do jego fazy właścicielskiej. Ratio legis przepisu art. 560 ksh polega niewątpliwie na poinformowaniu wspólników danej spółki o dacie oraz miejscu odbycia spotkania, zaś w przypadku spółek kapitałowych – odpowiednio o dacie oraz miejscu zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia, na których to będzie podejmowana uchwała o przekształceniu spółki. Obok tego wspólnicy spółki powinni otrzymać zgodnie z art. 560 § 2 ksh informację o istotnych elementach planu przekształcenia oraz opinii biegłego rewidenta, a także o miejscu oraz terminie, w którym mogą się zapoznać z pełną treścią planu i załączników, a także opinią biegłego rewidenta, przy czym termin ten nie może być krótszy niż dwa tygodnie przed planowanym dniem powzięcia uchwały o przekształceniu. 

Wprowadzając do procedury przekształceniowej etap zawiadomienia wspólników ustawodawca zakładał, że podmioty odpowiedzialne za fazę menadżerską oraz fazę właścicielską procesu są zasadniczo powiązane w niskim stopniu, zaś decyzję podejmowane są na każdym etapie autonomicznie. Powyższe założenie implikuje zatem konieczność poinformowania wspólników pasywnych odpowiednio wcześnie oraz szczegółowo o warunkach zmiany formy prawnej spółki do której pierwotnie przystąpili, ich roli w spółce przekształconej, a także skutkach niezłożenia przez wspólnika oświadczenia o przystąpieniu do spółki przekształconej.

Sposób zawiadomienia

Zgodnie z art. 560 § 1 ksh zawiadomienie powinno być dokonane w sposób przewidziany dla zawiadamiania wspólników spółki przekształcanej. W przypadku spółek kapitałowych zawiadomienie powinno następować zatem zgodnie z art. 238 ksh, w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz odpowiednio art. 402 albo art. 4021 § 1 ksh w przypadku spółki akcyjnej. Wobec treści art. 126 § 1 pkt 2 ksh zasady zawiadamiania wspólników spółki komandytowo – akcyjnej (co dotyczy również komplementariuszy niebędących akcjonariuszami) powinno odbyć się w oparciu o art. 402 ksh.

Wobec powyższego, w przypadku spółki akcyjnej oraz spółki komandytowo akcyjnej, w których co najmniej jedna akcja jest na okaziciela, zawiadomienie akcjonariuszy (zaś w spółce komandytowo-akcyjnej również komplementariuszy), zgodnie z ogólną regułą powinno nastąpić przez ogłoszenie zamieszczone w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.

Wspólnicy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjnej, w której wszystkie akcje są imienne (co dotyczy również spółki komandytowo-akcyjnej), powinni zostać zawiadomieni o przekształceniu spółki za pomocą listów poleconych lub przesyłek nadanych pocztą kurierską. Należy pamiętać, że co do tych sytuacji zawiadomienie wspólników następuje w oparciu o teorię wysłania, co oznacza, że obliczanie biegu terminów zawiadomienia wspólników będzie dokonywane w odniesieniu do daty wysłania listu poleconego czy też nadania przesyłki pocztą kurierską, nie zaś jego doręczenia. Adresy, na które wysyłane będą zawiadomienia powinny być ustalane zasadniczo w oparciu w adresy wskazane odpowiednio w księdze udziałów oraz księdze akcyjnej. Nie należy zapominać, że formalna procedura wysyłania zawiadomień poprzez wysyłanie listu poleconego lub przesyłki nadanej pocztą kurierską, może być zastąpiona poprzez wysłanie wspólnikom/akcjonariuszom zawiadomienia pocztą elektroniczną, co pozwala zrealizować wymóg zawiadomienia w sposób szybszy i mniej kosztowny. Wykorzystanie formy elektronicznej uzależnione jest jednak od wyrażenia przez wspólnika/akcjonariusza uprzedniej pisemnej zgody na wysłanie zawiadomienia e-mailem, jednocześnie wskazującego adres, na który zawiadomienie powinno być wysłane. Zawiadomienie wspólników drogą mailową również opiera się o teorię wysłania, co oznacza, że dzień prawidłowego wysłania wiadomości mailowych do wspólników/akcjonariuszy wyznacza początek biegu ustawowych terminów zawiadomienia.

Kodeks spółek handlowych nie rozstrzyga o sposobie zawiadomienia wspólników przypadku spółki jawnej, partnerskiej oraz komandytowej. Wobec powyższego w przypadku sposobu zawiadomienia wspólników wymienionych spółek osobowych odpowiednie zastosowanie znajdzie art. 61 kodeksu cywilnego. Dojście zawiadomienia do adresata – zarówno w formie pisemnej, jak i elektronicznej – powinno zatem nastąpić w taki sposób, by mógł on zapoznać się z jego treścią. W konsekwencji od momentu skutecznego doręczenia zawiadomienia wspólnikom należy liczyć terminy na zawiadomienie wspólników. Mając na uwadze powyższe sposób zawiadomienia wspólników w przypadku spółki jawnej, partnerskiej i komandytowej jest ściśle uzależniony od stosunków wewnętrznych w danej spółce i relacji między wspólnikami, dlatego w przypadku niskiego poziomu zaufania pomiędzy wspólnikami wskazane jest awizowanie przesyłki poleconej, które zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego (wyrok SN z dnia 5.10.2005 r., I PK 37/05) tworzy domniemanie faktyczne możliwości zapoznania się z treścią oświadczenia woli.

Termin zawiadomienia

Zawiadomienie o zamiarze powzięcia uchwały o przekształceniu spółki powinno nastąpić dwukrotnie – pierwsze zawiadomienie powinno być dokonane nie później niż na miesiąc przed planowanym dniem podjęcia tej uchwały, a drugie w odstępie nie krótszym niż dwa tygodnie od daty pierwszego zawiadomienia.

Termin dwóch tygodni jest terminem minimalnym, co oznacza, że dopuszczalne jest wprowadzenie dłuższych odstępów pomiędzy zawiadomieniami np. trzy lub cztery tygodnie, jakkolwiek w zdecydowanej większości przypadków takie wydłużenie będzie bezcelowe (dotyczy to również terminu miesięcznego).

Obrazując powyższe na przykładzie zawiadomienia o przekształceniu wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością – w przypadku gdy pierwsze zawiadomienie zostało wysłane wspólnikom spółki przekształcanej w dniu 28 kwietnia 2021 roku, drugie zawiadomienie może zostać wysłane najwcześniej 13 maja 2021 roku. Podjęcie uchwały przekształceniowej na zgromadzeniu wspólników mogłoby zaś odbyć się najwcześniej 29 maja 2021 roku.

Treść zawiadomienia

Zasadniczo treść zawiadomienia wskazana została w art. 560 § 2 ksh, który wskazuje, że zawiadomienie, powinno zawierać istotne elementy planu przekształcenia oraz opinii biegłego rewidenta, a także określać miejsce oraz termin, w którym wspólnicy spółki przekształcanej mogą się zapoznać z pełną treścią planu i załączników, a także opinią biegłego rewidenta. Dodatkowo na podstawie art. 560 § 3 ksh do zawiadomienia należy dołączyć projekt uchwały o przekształceniu oraz projekt umowy albo statutu spółki przekształconej, przy czym nie dotyczy to przypadku, w którym zawiadomienie jest ogłaszane.

W przypadku spółek kapitałowych oraz spółki komandytowo-akcyjnej wskazane jest połączenie czynności zawiadomienia o przekształceniu z zawiadomieniem wspólników o zwołaniu nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników/walnego zgromadzenia, stosując w tym zakresie odpowiednio art. 238 § 2 ksh oraz art. 402 § 2 ksh, poprzez dodanie stosownych informacji w treści zawiadomienia.

Skutki naruszenia przepisów o zawiadomieniu

Skutkiem naruszenia opisanych powyżej zasad zawiadomienia wspólników o przekształceniu jest możliwość zaskarżenia przez wspólników spółki przekształcanej uchwały o przekształceniu powództwem o stwierdzenie jej nieważności na podstawie art. 567 § 1 ksh. W przypadku zatem gdy wszyscy wspólnicy zagłosowali za uchwałą o przekształceniu oraz złożyli oświadczenia o uczestnictwie w spółce przekształconej, kognicja sądu rejestrowego w przedmiocie kontroli prawidłowości przeprowadzenia zawiadomień wspólników o przekształceniu jest wyłączona.

Uwagi końcowe

Przekształcenie spółki jest bez wątpienia doniosłym wydarzeniem w procesie funkcjonowania spółek, dlatego etap zawiadomienia wspólników powinien w istocie w sposób kompletny przedstawić wspólnikom jego konsekwencje oraz funkcje wspólników w spółce przekształconej. Niemniej jednak etap ten w wielu wypadkach stanowi wyłącznie literalne wypełnienie obowiązków narzuconych przez ustawodawcę na przedsiębiorców, które to działania ukierunkowane są wyłącznie chęcią formalnego spełnienia wymagań wskazanych przez ustawę. Dotyczy to w szczególności spółek, w której wspólnicy są ze sobą ściśle powiązani, w strukturach charakteryzujących się wysokim stopniem zaufania oraz w których struktury zarządcze oraz właścicielskie niejako przenikają się. Część ze stosowanych przez przedsiębiorców rozwiązań jest zrzekanie się przez poszczególnych wspólników prawa do uzyskiwania zawiadomień wspólników, niemniej jednak biorąc pod uwagę wyraźną dyspozycję art. 560 ksh należy uznać taką praktykę za wątpliwą w kontekście jej skuteczności.

Mając na uwadze powyższe oraz uwzględniając długotrwałość procesu zawiadomienia, właściwym byłoby wprowadzenie przez ustawodawcę odpowiednich zmian, które umożliwiłyby niewykonywanie zawiadomień o przekształceniu, pod warunkiem wyrażenia przez wspólnika/akcjonariusza uprzedniej pisemnej zgody na niewykonywanie przedmiotowego obowiązku.